نقل و انتقال و جابه‏جايى مسافر و كالا، يكى از اركان مهم زندگى روز مرّه بشر محسوب مى‏شود بالاخص در زمان ما به لحاظ روند رو به رشد تجارت جهانى، ارتباطات اقتصادى ملل مختلف، از اهميت و نقش به سزائى برخوردار است كه از جمله آن‏ها ارتباطات و حمل و نقل دريائى و مسائل دريانوردى و كشتى‏رانى است. گرچه امروزه دريانوردى از فنّ‏آورى پيشرفته‏اى برخوردار است، ولى از زمانهاى خيلى قديم، بشر به اين امر مهم پى برده بود. و كشتيرانى در تاريخ بشر سابقه ديرينه دارد. امروز دريا و كشتى بهترين و كم‏خطرترين و اقتصادى‏ترين و وسيع‏ترين و كم‏هزينه‏ترين راه و وسيله حمل و نقل است كه به‏طور خداداد در اختيار بشر قرار گرفته. بدون نياز به راه‏سازى و آسفالت و ديگر مسائل و مشكلات راههاى خشكى.
كشتى و دريا آنچنان در زندگى انسان مهم است كه خداوند قادر مطلق در قرآن مجيد از آن به عنوان يكى از نشانه‏هاى خود ياد كرده مى‏فرمايد:
«وَ مِنْ آياتِهِ الجَوارُ فِي البَحْرِ كَالأَعْلام»(1).
«از نشانه‏هاى او كشتيهائى است همچون كوهها كه در دريا حركت مى‏كنند».
خداوند متعال در اين آيه مطلبى را بيان نموده است كه بشر با آن زياد سرو كار دارد بالاخص كسانى كه ساحل‏نشين هستند و از ماهى‏هاى دريا صيد كرده و عرضه مى‏كنند كه هم خودشان از نظر هزينه زندگى تأمين مى‏شوند و هم مردم از گوشت تازه بهره‏مند مى‏گردند(لِتَأْكُلوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيّاً)(2). گوشتى كه زحمت پرورش آن را خود بشر نكشيده و تنها دست تواناى خداوندى آنها را در اقيانوسها و درياها در اختيار بشر قرار داده است و همچنين ساير نعمتها كه ارزش اقتصادى دارد مانند وسائل زينتى كه مى‏فرمايد: (وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَها...)(3). كسانى كه در درياها مسافرت مى‏كنند، مخصوصاً آنهايى كه تجارت مى‏كنند و كالاهاى خود را به وسيله كشتى از منطقه‏اى به منطقه ديگر و يا كشور و قاره‏اى به كشور و قاره ديگرى حمل مى‏كنند، اهميت اين وسيله را از نزديك لمس كرده و قدر آن را بهتر مى‏فهمند.

«جوار» در آيه ياد شده، جمع «جاريه» به معناى سفينه و كشتى است و به خاطر حركت آن در روى آب جاريه گفته مى‏شود. و علت اين كه به دختران جوان هم جاريه اطلاق مى‏شود، اين است كه آنان در اثر نشاط جوانى سريع راه مى‏روند(4).
«أعلام» جمع «عَلَم» در لغت عرب به معناى علامت است مانند پرچم، مناره و كوه بلند كه از دور ديده مى‏شود(5) كه در اينجا حاكى از عظمت و بزرگى كشتيهائى است كه به اندازه يك شهر خودنمائى كرده و در دريا در حركت هستند.
جالب اينكه پروردگار جهان مى‏فرمايد: كشتيهاى غول‏پيكر به اين بزرگى به وسيله باد حركت مى‏كنند:
«از نشانه‏هاى عظمت خدا اين است كه بادها را به عنوان بشارتگرانى مى‏فرستد تا شما را از رحمتش بچشاند و كشتيها به فرمانش حركت كنند و از فضل او بهره‏گيريد..»(6).
اگر در عصر حاضر نيروى محرّكه كشتيها، موتورهاى نيرومندى است كه پروانه‏هاى كشتى را به حركت در مى‏آورد، با اين‏حال وزش بادها در حركت كشتيها نيز مؤثر است و لذا خداوند بزرگ در آيه بعدى مى‏فرمايد: «اگر خداوند اراده كند باد را ساكن مى‏سازد تا كشتيها بر پشت دريا ساكن و متوقّف شوند»(7).
اگر قايق كوچكى با باد به حركت در آيد، خيلى مهم نيست. مهم آن است كه كشتيهاى غول پيكر با وزش باد ملايم و لطيف هوا با آنهمه مسافر و بار و... به حركت در آيند و هزاران كيلومتر راه را طى كنند مانند كشتى حضرت نوح با آن عظمت، كه در قرآن و تاريخ از آن ياد شده است.
خداوند متعال در سوره‏هاى مختلف قرآن مجيد در باره كشتى سى‏بار با تعبيرهاى گوناگون: فُلْكْ، سفينه و جوار و جاريه با صيغه‏هاى مفرد و جمع سخن به ميان آورده است كه به استفاده‏هاى گوناگون بشر چه اقتصادى، چه مسافرتى و... اشاره شده است.

از تاريخ ساخت اولين كشتى در جهان اطلاع دقيقى در دست نيست اما به دليل اهميتى كه كشتى در امور زندگى انسانها داشته و دارد، شايد بشر قبل از تمام وسايل نقيله ساخته دست خود، به ساخت آن همّت گماشته است.
«ممكن است اولين كشتى تكه‏چوبى بوده است كه براى عبور از رودخانه و آبهاى جارى ساخته شده كه بعداً رفته رفته تكه‏هاى ديگر چوب را با ميخهائى كه از خود چوب درست مى‏كردند، به همديگر وصل مى‏كردند و سپس به وسيله پاروهائى كه به دست مى‏گرفتند، آنها را به حركت در مى‏آوردند»(8). كه هم‏اكنون نيز از آنها استفاده مى‏شود.
امروزه با پيشرفت روزافزون صنعت كشتى‏سازى، كشتيهاى غول‏پيكر و اقيانوس‏پيما و نفتكشهاى عظيم و كشتيهاى جنگى و ناوهاى هواپيمابر و همچنين زيردريائى‏هايى به دست بشر ساخته شده است كه همگى كم و بيش از آنها اطلاع داريم و مى‏دانيم پس از گذشت قرنها از ساخت وسايل نقليه اقتصادى و جنگى و مسافرتى؛ معلوم مى‏شود: كشتى بهترين و مهم‏ترين آنهاست و گاهى كشتيهايى ساخته مى‏شود كه به اندازه يك شهر با امكانات خودش در خدمت بشر است.
اين‏جا بهتر است به تاريخ بعضى از مهم‏ترين تحولات صنعت كشتى سازى اشاره شود:
1. مصريها 3000 هزار سال قبل از ميلاد به وسيله تكه‏چوبى قايق را اختراع و ساخت كشتى چوبى را آموختند.
2. در سال 850 ميلادى عربها كشتى‏هاى چوبى را ساخته و در آنها از اسطرلاب استفاده كردند و به هند و چين مسافرت كردند.
3. در سال 1200م در شمال اروپا ساخت كشتى را آغاز كردند.
4. در سال 1807م روبرت فيلتون اول آمريكائى كشتى بخار تجارى را ساخت.
5. در سال 1818م انگلستان كشتى فولكان خود را كه اولين كشتى ساخته شده از آهن بود، عرضه كرد.
6. در سال 1819م كشتى امريكائى سافانا، اولين كشتى بخارى، از اقيانوس اطلس به مدت 105 ساعت عبور كرد(9).
البته در طول اين مدت ملتهاى مختلف جهان مانند: مصريها و مينيون و مسينيون و فينيقى‏ها و رومانيها از اين صنعت مهم آگاه بودند و متناسب با زندگى و شرائط اقليمى و محيط زندگى خودشان قايقها و كشتيهائى مى‏ساختند كه از نظر عرض و طول متناسب با رود نيل و درياى سفيد ميانه و يا آبهاى ديگر جهان بود.
و همچنين كشتى فايكنج كه از بهترين وسايل مسافرت مابين قرن هشتم و يازدهم ميلادى به حساب مى‏آمد، در شمال اروپا ساخته شد كه اقيانوس اطلس را پيموده حتى به امريكا رسيد و با آن كشتى تجارت كردند(10).

قرآن مجيد هزار و چهار صد سال و اندى پيش كه هنوز از كشتيهاى بخارى و نفتكش‏ها و كشتيهاى جنگى و ناوهاى هواپيمابر خبرى نبود، به برخى از مهم‏ترين و بزرگترين آنها يعنى كشتى نجات حضرت نوح كه به دستور و زير نظر خداوندى به دست حضرت نوح ساخته شده، اشاره مى‏كند.
حضرت نوح پس از نااميد شدن از هدايت قوم خود كه پس از 950 سال دعوت به سوى پروردگار بيش از چهل زن و مرد ايمان نياوردند، به درگاه خدا عرضه داشت: خدايا به فرياد من برس كه اين قوم من قابل هدايت نيستند و مرا خيلى اذيت مى‏كنند.
«پروردگارا بر زمين كسى از اين كافران را مگذار، كه اگر بگذاريشان بندگانت را گمراه مى‏سازند و جز بدكار و كافر نمى‏زايند»(11).
لذا دستور ساخت يك كشتى عظيم از طرف پروردگار صادر گرديد «واصنَعِ الفُلْكَ بأَعْيُنِنا وَ وَحْيِنا»(12) «و (اكنون) در حضور ما و طبق وحى ما كشتى بساز...». كه به عقيده مفسران، منظور از «اعيننا و وحينا» آموزش روش ساخت كشتى توسط جبرئيل و به فرمان خداست (شايد به خاطر اينكه تا آن عصر چنين كشتى‏اى ساخته نشده بود). و مواد اوليه آن هم از درخت بوده است. چنانكه در شرح حال حضرت نوح مى‏خوانيم:
جبرئيل(ع) با هفت دانه خرما نازل شد و گفت: اى نوح پروردگار دعاى تو را اجابت فرمود اينك دانه‏هاى خرما را غرس كن تا درخت خرمائى شود، مدتى گذشت خرما سبز شد سپس خشك گرديد(تا ده مرتبه) آنگاه جبرئيل فرمان داد اين درختها را بينداز و آنها را ببُر و با تخته‏هاى آنها كشتى بساز و از شاخه‏هاى درخت، ميخ بساز و از تنه‏اش تخته؛ و آنها را بهم وصل كن. حضرت نوح سالها به بريدن درختها و ساختن كشتى پرداخت. چنانكه مى‏فرمايد: «و حَمَلنا على‏ ذاتِ اَلواحٍ و دُسُر» «او را بر مركبى از تخته‏ها و ميخهائى ساخته شده سوار كرديم»(13).
دانشمند فرزانه جناب آقاى يعقوب جعفرى در تفسير (اعيينا و وحينا) مى‏نويسند:
«... و اين مى‏رساند كه صنعت كشتى‏سازى را خداوند به نوح ياد داده است و اين تأييدى بر سخنان كسانى است كه ريشه همه علوم و صنايع حتى طب را از پيامبران مى‏دانند كه از طريق وحى ياد گرفته‏اند»(14).

گرچه كشتيهاى امروزى، هم از نظر عظمت و وسعت و هم از نظر تكنولوژى و امكانات، قابل قياس با كشتيهاى زمانهاى سابق نيست، زيرا امروزه كنترل و حركت و ساير عمليات كشتيها با سيستم الكترونيك تنظيم مى‏شود و ممكن است بشر در آينده به سيستمى بهتر از اينها هم دست يابد، چنانكه خود خالق يگانه مى‏فرمايد: دريا هم به فرمان خدا مسخّر بشر است:
«اللَّهُ الَّذِى سَخَّرَ بَكُمُ البَحْرَ لِتَجْرِيَ الفُلْكُ فِيهِ بِاَمْرِهِ وَ لَتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ....»(15).
«خداوند همان كسى است كه دريا را مسخر شما كرد تا كشتيها به فرمانش در آن حركت كنند و بتوانيد از فضل او بهره گيريد...».
همچنين بايد درك كنيم دست تواناى چه كسى در پشت اينهمه انرژى و موادّ اوليه و مغزهاى سازنده اين وسائل مهم وجود دارد؟ در اين زمينه در قرآن مجيد مى‏خوانيم:
«وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِى السَّمواتِ وَ ما فِي الأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ...»(16). «او آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، همه را از سوى خودش مسخّر شما ساخته و در اين، نشانه‏هاى مهمى است براى كسانى كه اهل فكرند».
بر اساس اين آيه، بشر نسبت به دست‏يابى به نعمتها و مجهولات كشف نشده خود كه از طرف پروردگار مسخّر او گرديده، راه درازى در پيش دارد. بخصوص كه مى‏فرمايد: «جميعاً» يعنى هرچه به فكر انسان برسد، از طرف پروردگار به او ارزانى شده است.
راستى آيا بشر در اين مورد فكر كرده است كه درياها و اقيانوسها را با اين وسعت كه پس از به وجود آمدن خشكى‏ها بازهم سه چهارم روى زمين را آب فرا گرفته، چه كسى آفريده؟ و آيا فكر كرده است كه بادهاى منظم به دستور چه كسى مى‏وزند تا بشر بتواند به كمك آن راه خود را طى كند و به مقصد برسد؟ و چه كسى به چوب و مواد ديگرى كه از آن كشتى ساخته مى‏شود، اين خاصيّت را بخشيده است كه در آب فرو نرود؟ و چه كسى در بخار و ساير نيروها اين خاصيت را به وديعت نهاده آيا اگر اين نيرو و خاصيت از آنها گرفته شود و آب، فشار لازم را نداشته باشد چه مشكلاتى پيش مى‏آيد؟ طبق فرموده خداوند متعال قابليت و خاصيت و قدرت آسمان و زمين و هر آنچه از انرژى‏ها در آنهاست، از ناحيه خالق يكتا و گوش به فرمان او هستند. حتى مغزهاى متفكرى كه اين نيروها را كشف مى‏كنند و پى به انرژى‏هاى مختلف مى‏برند، آفريده يك خالق حكيم مطلق است.